راهکار رفع مشکل ناترازی آب چیست ؟ / محب حیدریه

محب حیدریه کارشناس صنعت آب و مشاور مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان سمنان
امروزه بخش‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی و زیست محیطی و حتی سیاسی کشور با ناترازی مواجه است ناترازی انرژی، ناترازی بانک‌ها ،ناترازی جنسیتی و غیره اما ناترازی آب معضل مبتلا به همه کشور خصوصاً استان سمنان می‌باشد که در این سلسله گفتار به راهکار رفع مشکل ناترازی آب در مقیاس استانی اشاراتی خواهیم کرد تا انشالله مورد امعان نظر مسئولین و خصوصاً کارگزاران دولت مردمی دکتر پزشکیان قرار گیرد.
تمامی ناترازی‌ها با برنامه‌ریزی علمی و کارشناسی قابلیت تغییر و رفع مشکل داشته ولیکن تمام مشکلات ناترازی آب با فرمول‌های علمی متداول قابل حل نیست چون بعضی از عوامل مانند تغییرات اقلیمی، شرایط خشکسالی و غیره خارج از اراده انسان و علم بشر بوده (در حال حاضر ) این امر محدودیت‌های موضوع را مضاعف نموده و شرایط تصمیم‌گیری را سخت کرده است .
علیرغم اینکه شرایط خارج از اراده و علم بشری بر رفع مشکل پایدار ناترازی آب سایه افکنده، ولیکن با نگاه جامعه نگر و تصمیمات کارشناسی معضلات این حوزه به حداقل ممکن خواهد رسید؛ در این راستا این مهم در چند قسمت مورد بحث قرار گرفته و همراه با راه حل تقدیم مسئولین محترم و خوانندگان عزیز خواهد شد .
در ابتدای تاسیس شرکت‌های آب و فاضلاب به دلیل زیرساخت‌های فرسوده و عدم اعمال مدیریت صحیح سنوات قبل، وزارت نیرو تمام تلاش خود را بر مدیریت تولید متمرکز نمود که شامل ساخت سد، حفر چاه ،ساخت مخزن ،احداث خطوط انتقال و انتقال بین حوزه‌ای آب و دیگر موارد بوده اگر چه این امر در آن مقطع زمانی ضرورتی اجتناب ناپذیر بود ولیکن به موازات و همراستا با بحث مدیریت تأمین ‌ می بایست مدیریت تقاضا (مصرف) هم مورد توجه قرار گیرد که متأسفانه از ابتدای تشکیل شرکت‌های آب و فاضلاب حوزه مدیریت مصرف ،مورد کم توجهی قرار گرفته است که از اشتباهات فاحش وزارت نیرو در سیاستگذاری حوزه آب بوده است که در دولت جدید جهت رفع مشکل پایدار باید مورد توجه خاص و ویژه قرار گیرد.
چنانچه در تصمیم‌گیری‌ها و سیاستگذاری‌ها توجه به حوزه مصرف به موازات و در امتداد حوزه تامین مورد توجه قرار نگیرد انتظار رفع مشکل ناترازی آب بیهوده و آب در هاون کوبیدن است .
به منظور روشن شدن بحث و توجه مسئولین و مردم مثال شهر سمنان نمونه مناسبی برای تحلیل این موضوع و این امر مهم می‌باشد .
در سال ۱۳۶۹ و با ادعای اینکه مشکلات کم آبی سمنان مرتفع خواهد شد آب یکی از چشمه‌های بالا دست با تمام مشکلات اجتماعی و زیست محیطی انتقال یافت و مسئولین وقت استان سمنان با این ادعا که مشکل مردم در حوزه آب مرتفع شده است با تبلیغات رسانه‌ای پروژه را افتتاح نموده( البته بدون کمترین سرمایه‌گذاری در حوزه مدیریت مصرف ) و مردم هم با خیال تامین آب شروع به مصرف آب نمودند؛ کمتر از ۱۰ سال بعد از افتتاح ،شهر سمنان مجدداً با بحران کم آبی مواجه گردید که وزارت نیرو پروژه جدیدی در حوزه مدیریت تامین یا تولید تعریف و با انتقال بین حوزه‌ای در سال ۱۳۸۳ نسبت به تامین آب شهر اقدام نمود و باز هم بدون توجه به حوزه مدیریت مصرف و شاید هم با تبلیغات رسانه‌ای در خصوص تامین آب و افتتاح پروژه مشوق مصرف بیشتر آب توسط مردم فراهم شد و اینگونه القا شده که هرگونه شما مصرف کنید دولت وظیفه تامین آب را به عهده خواهد گرفت .
پس از بهره‌برداری از دومین طرح انتقال آب برای شهر سمنان اکنون شهر سمنان برای رفع مشکل و بحران آب می‌بایست نسبت به شناسایی و انتقال منابع جدید اقدام نماید. اگرچه انتقال آب خزر و دیگر منابع آبی ضرورتی اجتناب ناپذیر می‌باشد و در حال حاضر تنها راه حل قابل تصور، انتقال آب از دریای خزر و دیگر منابع آبی دوردست می‌باشد ولیکن تا زمانی که حوزه مصرف مدیریت نشود مشکلات ناترازی آب به صورت پایدار مرتفع نخواهد شد .چون تاکنون صرفاً با تفکر سخت‌افزاری به موضوع آب نگاه کرده‌ایم و اگر با همین تفکر به موضوع نگاه کنیم ناترازی آب ادامه خواهد یافت .
مسئولین باید قبول کنند که سهم بزرگی از موفقیت ‌طرحها و پروژه‌ها نرم‌افزاری است زیرا در نهایت با مردم و جامعه سر و کار دارد اگر یک جامعه شناس خبره در تصمیم گیریهای حوزه ناترازی وجود داشته باشد با شناختی که از فرهنگ و روحیه مردم کشور دارد، لزوم توجه به تغییر رفتار و فرهنگ در حوزه مدیریت آب را گوشزد خواهد کرد.
با تغییرات جدید مدیریتی که اخیراً در بخش آب و محیط زیست ایجاد شده ،امید می رود بالاخره وجه نرم افزاری و اجتماعی مبارزه با بحران و ناترازی آب کم کم در معرض توجه قرار گیرد چون حل مشکلات آب زمان زیادی برای آزمون و خطا ندارد.
لذا باید با تغییر نگاه و سیاست گذاری جدیددر طرحهای تأمین آب طرحی نو دراندازیم که درگفتار بعدی به آن خواهیم پرداخت.